Stuivenes
‘Stuivenes’ of ‘Stuivenest’ is gelegen in de gemeente Rhenen ten noordoosten van de weg van Achterberg naar de Grebbe, nabij de Friesesteeg en niet ver van het oude slot Ter Horst (ook wel De Horst genoemd). Er is thans nog slechts een zware donjon van overgebleven. Het is reeds vele generaties bewoond geweest door de familie Doornebal.
De donjon (woontoren) van de voormalige hofstede ‘Stuvenest’ (Stuivenes(t)) is een van de oudste nog bestaande monumenten in Achterberg en is in de jaren ‘90 van de vorige eeuw gerestaureerd toen er het nieuwe woonhuis ertegenaan gebouwd werd. Bij het graven van de bouwput naast de donjon, werd de onderbouw van een trap gevonden, die mogelijk toegang gaf tot een deur in de zijgevel, die nu is dichtgemetseld. De donjon heeft dikke muren en binnen het gebouw kan men zien dat er zich in de muren schietgaten hebben bevonden. Van hieruit kon de hofstede dus verdedigd worden.
Er zijn ongetwijfeld meer van dergelijke verdedigbare hofsteden in de buurt van het machtige kasteel De Horst geweest, zoals Den Dickenberch, Dolre, Hamersteyn, Laer, Prattenburg, Ramersteyn, Valkenburg en mogelijk De Schuylenburg, niet te verwarren met de burcht met dezelfde naam in de Marsch. In de periode 1536-1539 werd vastgesteld wie tot de ridderschap van Utrecht behoorde en of hun bewoning als ridderhofstad kon worden aangemerkt. Een en ander hield verband met vrijstelling van bepaalde belastingheffing (huisgeld). Geen van genoemde hofsteden bij Rhenen werd echter als ridderhofstad aangemerkt, hoewel vele adellijke geslachten ze bewoonden. Men koppelt dit wel aan het feit dat de gehele omgeving in Achterberg ressorteerde onder het bisschoppelijke slot De Horst, waarop namens de bisschop een ‘kastelein’ was aangesteld, die vermoedelijk ook niet officieel tot de ridderschap behoorde.
Er wordt nog steeds gespeculeerd hoe oud Stuivenes nu werkelijk is. Rond de donjon zijn meest scherven van op zijn vroegst de 15e en 16e eeuw gevonden. Toch bestond Stuivenes als hofstede reeds begin 15e eeuw, zoals blijkt uit een charter uit 1434; bij een aantekening “van Stuvenest achterberch van een stuck lants..”, vinden we de passage “…gelegen is over den berch in den gerechte van Rienen. Int eerste een hofstede mitten land dair aen gelege, dair HARMAN QUINT .. in der tijt op woent en PAUWELS THUEREN voirsz. voit tijd toe te behoren plach, dair oestwert naest gelege den svriesen steghe, zuidwert die gemeenstraet, westwert PET VAN WIJCK ende JOHAN VAN RIENE ende noertwert EVERT VAN GROTENVELT”.
(Bron: Grepen uit Rhenen’s verleden, Jubileumnummer 1907-1997, Oud Rhenen, H. 15 Kastelen en landhuizen; Verbouwing cq. Restauratie van Stuivenes(t) te Achterberg, A.J. de Jong, Oud Rhenen, p. 34 , sept. 1990; Hoe oud is Stuivenes te Achterberg, A.J. de Jong, p. 61, mei 1991)
Waar?