De Grebbeberg en het gebied eromheen is vanouds van strategisch belang geweest. Tevens liep één van de oudste oost-west verbindingen in Nederland over deze Grebbeberg. Vroeger heette de Grebbeberg (of Grebseberg) ook wel de Heimenberg ter onderscheiding van de Laarseberg. Eeuwenlang bevond zich onder aan de Grebbeberg bij de sluis bebouwing.
Gehucht “De Grebbe”
De Grebbe was gelegen bij een sluis in de Bisschop Davidsgrift, genoemd naar David van Bourgondië, welke einde 15e eeuw in zijn opdracht werd aangelegd en omstreeks 1481 gereed kwam. Deze Grift was de waterverbinding tussen de Rijn en het Rhenense veengebied (later Veenendaal).
Ook liep later de postroute van de Rijkspost, reeds genoemd in de 176 eeuw, tussen Nijmegen en Utrecht over de Grebbeberg. De Grebbe wordt hier genoemd als stopplaats. De Grebbe was dus een punt waar van ouds verkeer te land, via de Utrechtse Heuvelrug en de Grebbedijk, en te water, via Grift en Rijn passeerde.
De Grebbesluis had vanouds een tweeledige functie. Ze diende sinds de 16e eeuw speciaal voor het vervoer naar de Rijn van turf, gestoken onder Achterberg en Veenendaal, maar daarnaast ook als innundatiesluis ter verdediging van de Grebbelinie,
Hotel “De Grebbe”
Onder aan de Grebbeberg bevond zich in 1649 reeds de “herberg van Van Kesteren”. De Grebbe was in de 17e eeuw een vaste pleisterplaats voor diligences; het is dan ook niet verwonderlijk dat zich hier een herberg bevond, die later de toepasselijke naam “de Roskam” kreeg.
De naam De Roskam is in de loop van de 18e eeuw verdwenen om plaats te maken voor die van het “Tolhuis”. Deze verandering hield verband met het feit, dat toen tol werd geheven aan het begin van de Grebbedijk.
In het begin van de 19e eeuw treffen we in De Grebbe kastelein Dirk Leccius de Ridder aan.
In de dertiger jaren van deze eeuw bestond nog het typische hotel De Grebbe, dat helaas grotendeels in de meidagen van 1940 is verwoest.
Pal er tegenover stond een oude stenen z.g. doorrijschuur, zoals met wel meer aantrof langs de Rijksweg tussen Utrecht en Arnhem. Deze schuren hadden aan twee kanten deuren, zodat men de schuur aan de ene kant kon binnenrijden en aan de andere kant kon uitrijden, hetgeen een gemak was voor zwaar beladen diligences en postkoetsen, die na hun oponthoud hun weg moesten vervolgen. Tegenover het hoofdgebouw stond ten zuiden van de weg een ongeveer even hoge dependance. Het restaurant De Grebbe was in de eerste decennia van deze eeuw een centrum, waar men speciaal kwam om te genieten van de gastronomie.
In de meidagen 1940 zijn de huizen en het bekende hotel De Grebbe nagenoeg verwoest door het oorlogsgeweld. De Grebbeberg, strategisch gelegen op de belangrijkste verkeersweg naar Utrecht, werd door het Nederlandse leger heldhaftig verdedigd, ten einde te proberen het oprukkende Duitse leger tot staan te brengen. Dientengevolge kwamen de huizen en het hotel in de vuurlinie te liggen. Het hotel werd daarbij in brand geschoten. Ook het daarvoor gelegen huis Grebbestein onderging hetzelfde lot. Hoewel er zich heden ten dage nog wel huizen bevinden om en nabij de Grebbesluis, is er helaas vrijwel niets meer over wat nog herinnert aan de aloude pleisterplaats en aan het eens zo beroemde restaurant.
(Bron: De geschiedenis van het gehucht Grebbe, Dr. A. J. de Jong, Oud Rhenen, p. 108, 113, sept. 1993)
Waar?