“Zuivelfabriek De Eendracht” staat er naast een stip op een militaire kaart uit 1906. De plaats is de Cuneraweg in Achterberg, komend vanaf de Grebbe een paar honderd meter voor de Oud Gereformeerde kerk.
Hoe kwam Achterberg aan een melkfabriek? In 1903 kreeg botermaker Jan Kerkstra uit Oldelamer (Friesland) vergunning tot het oprichten van een roomboterfabriek. Hij kocht een stuk land van Jacob van Laar waarop een stenen gebouw, afgedekt met pannen, gezet werd. Elektriciteit was daar nog niet aanwezig. De verlichting en luchttoevoer geschiedde door openschuifbare ramen. Kerkstra ging wonen in het blok huizen even verder richting het dorp, door oude Achterbergers ook wel “De Lange Jammer” genoemd. Hij kreeg als compagnon Wouter Stellaard, die het vak geleerd had op de Concordia in Wageningen. Stellaard had al eerder op kleine schaal in Rhenen-stad boter gemaakt.
Kerkstra runde de fabriek met slechts twee knechten. Een turf gestookte stoomketel leverde de energie voor aandrijving van pompen, centrifuge en kamer. De stoom werd tevens gebruikt voor verhitting van melk en 119 kookpotten en voor desinfectie. Dat hij omstreeks 1918 gestopt is en boer geworden is, had waarschijnlijk veel te maken met concurrentie van grotere melkfabrieken in de omliggende plaatsen. Het gebouwtje werd als woonhuis in gebruik genomen door ene Kees Voorwalt. Na zijn overlijden werd het inmiddels sterk verwaarloosde gebouw in de dertiger jaren afgebroken.
(Bron: Melkfabrieken in Rhenen – Een melkfabriek in Achterberg, H. Dekker, Oud Rhenen, p. 116-120, 126, sept. 1995)
Waar?